موسیقی، مرگ، مردسالاری
۱. فضای خفقان، قطاری در تاریکی
در واگنی از قطار، مسافران درباره‌ی زنان و عشق بحث می‌کنند. پوزدنیشف، مردی میان‌سال با چشمانی سوخته از اندوه، در میانه‌ی بحث می‌گوید: «من زنم را کشته‌ام!» از این لحظه، قطار تبدیل می‌شود به اتاق بازجویی روحی. داستان، در واقع گفت‌وگوی بلند و پر از واگویه‌ست که در آن ذهن یک مرد بیمار، جهانی پرفشار از تردید، ترس و خشونت را بازتاب می‌دهد.

۲. ازدواج؛ زندانی مقدس
پوزدنیشف باور دارد که ازدواج چیزی جز معامله‌ای قانونی برای ارضای شهوت نیست. همسران نه عاشق‌اند و نه شریک، بلکه غریبه‌هایی‌اند که وانمود می‌کنند چیزی بینشان هست. او خود را قربانی فرهنگی می‌داند که مرد را تشویق به تسلط و زن را تشویق به جذابیت می‌کند. تولستوی از زبان او، نقدی بی‌سابقه به‌سوی مفاهیم خانوادگی و اخلاق جنسی می‌فرستد.

۳. سونات کرویتسر؛ آتش خفته
نقطه‌ی عطف داستان، اجرای سونات کرویتسر است؛ قطعه‌ای پرشور از بتهوون. موسیقی در اینجا عامل تحریک روانی است. نه فقط برای پوزدنیشف، بلکه برای ما مخاطبان هم. این صحنه، موسیقی را چون ماده‌ای آتش‌زا تصویر می‌کند که به‌سادگی عشق و نفرت را شعله‌ور می‌کند. این بخش، اوج ادبی و استعاری رمان است: جایی‌که هنر، عامل فاجعه می‌شود.

۴. واژگونی حقیقت
آیا همسر پوزدنیشف واقعاً خیانت کرده بود؟ پاسخ هرگز به‌وضوح داده نمی‌شود. داستان عمداً مبهم باقی می‌ماند. چون تولستوی می‌خواهد بگوید که در ذهن مردِ حسود، حقیقت هیچ جایگاهی ندارد. حسادت، همان چیزی‌ست که واقعیت را می‌سازد. پوزدنیشف دنبال اثبات نیست؛ فقط دنبال جواز قتل است. او نه فقط زن، که خودِ عشق را نیز کشته است.

۵. مردی تنها، جهانی تهی
پوزدنیشف پس از قتل، آزاد می‌شود، اما نه در درون. او جهان را دوزخی می‌بیند که انسان در آن باید مدام بجنگد. زن و مرد، در جنگی بی‌پایان‌اند. مردها دنبال تسلط‌اند، زن‌ها دنبال تأثیر. در این اندیشه، جایی برای درک متقابل نیست. تولستوی در این‌جا، نگاهی بسیار تاریک و نیش‌دار به نهاد خانواده دارد.

۶. کدام حقیقت، کدام گناه؟
«سونات کرویتسر» داستان یک قتل نیست؛ داستان سقوطِ اعتماد است. روایت این مرد، بیش از آن‌که دفاع از خود باشد، مرثیه‌ای برای چیزی‌ست که هرگز نبوده: عشق. تولستوی در پایان ما را با تضادهایی رها می‌کند: آیا مرد حق داشت؟ آیا زن گناهکار بود؟ آیا جامعه مقصر است یا فرد؟ داستان پاسخ نمی‌دهد؛ فقط آینه‌ای می‌گذارد روبه‌روی ذهن ما.